ZEKÎ AKIL

*Serra 2015 de Şehîd Îrfan Guler û M. Saît Uçlu amey ma het. Mi dest bi nuştişî kerdbi labelê bi ziwanê xo ya hîna nêeşkayêne hol binusî. Şehîd Îrfan Guler bi fekê herêmî qisey kerdêne labelê ne tam. Çend rey mi cehd kerd û ci ra waşt ke wa qala yew vîrardeyê xo bikero. Peynîya peyêne qaneh bi ke qala yew vîrardeyê xo bikero. No vîrardeyo ke şima cêr de wanenê wina nusîya. Verê mi no vîrarde weşanayo labelê keyepel no çend rey o yeno padayîş. Coka û reyna keyepelê newe de weşanena. 

Name û peyname: Zekî Akil
Cayê maya xo ra bîyayîşî: Dewa Karakeçî/ Sêwrege, Riha
Tarîxê şehadetî: 1980 Sêwrege

Wexto ke Têgêrayîşê Azadîye yê Kurdîstanî paytextê Tirkîya Ankara ra vilayê Kurdîstan bi, xeylê gencî tewrê PKKyî bîyî. Embaz Zekî zî nê wextî de tewrê PKKyî bi. Zekî Akil: Mi o serra 1977 de şinasna. Rayber Apoyî reyde bi. Ez zî o wext şîbîya ke Rayber Apoyî bivînî. Embaz Zekî zî ey het de bi. Mi wina pê nas kerd. Bêveng kîşta Rayber Apoyî de roniştibi. Rayber Apoyî çi persî pers bikerdêne ey cewab dayêne. Eke Rayber Apoyî persî pers nêkerdêne ey çîyêk nêvatêne. Bêveng cayê xo de vindertêne. Wexto ke mi O nas kerd, embaz Amed de zanîngeha Dîjle de wendekar bi. Fakûlta tibî de wendêne. O taw mi o nas kerd ra tepîya, embaztîya ma dewam kerde. Demê ra pey êdî mi o nêdî. Serra 1978 de reyna ma ameyî têhet.

Cengê vera axayan, Hîlvan de dest pêkerd. Xoverdayîşê Hîlwanî, tesîrê xo eştibi Sêwrege ser zî. Embaz Zekîyî o wext wendêne. Badê zanîngehe ca de verda. Eke wendişê xo dewam bikerdêne o do bibîyêne doktor. Peynî de wendiş verda û ame tewrê şerê şorişgêrî ke Sêwreg de bîyêne bi. Koma Apoyijan mîyan de cayê xo girewt. Biraştî veradayîşê dibistane yê embaz Zekîyî hem keyeyî ser o hem zî eşîrete ser o xeylê tesîr viraştibi. Keyeyê ci, ci ra şorişgêrî nêwaştêne. Ê wextî de vera axayan têkoşînê ma estbi. Hîlwan û Sêwrege de axayî wayirê erdan bî. Înan serê dewan û dewijan de zaf zilim kerdêne. Xeylê cayan de neheqî kerdişê înan, bîbî sîyaseto rojane. Embaz Zekî zî keyeyê xo nêm-axa bî. Dewa Qeregeçî ra bî. Keyeyê embazî mîyanê dewe de bi. Dewe zî mabênê Sêwrege û Vîranşarî de bî. Dewe de axayê werdî estbî. Dewe de feqîrî zî çin bî. Dewijan dewe xo mîyan de par kerdebî. Keyeyê şehîdî dewlemend bi. Hewceyîya xo çîk ra çin bî. Seba ke ma feqîr bîyî, ma koma Apoyijan weçînaye. Gurekarîye û feqîrîye estbî. Zilmê axayan û zilmê dewlete zaf bî. Ma hewceyê heme çî bîyî, la embaz Zekî wina nêbi. Biraştî hem zanîngeh caverdayîş û hem zî keye caverdayîşê ey biwate bi. Badê fek wendiş ra veradayîşê ey, ma pîya kewtî têkoşînî mîyan. Serê serra 1979 de embaz Cuma (Cemîl Bayik) ame ma het. Dima zî ‘komîteya xocayî’ awan kerd. Na komîte de ma pîya cayê xo girewt. Ez sekreterê komîte bîya, embaz Zekî zî berpirsyarê têkoşîna dewan bi. Dewe û koyan de gureyê zanakerdişê şarî de bî. Ma zî mîyanê na xebate de cayê xo girewt. Ma pîya yew komîte de, gureyê şorişgêrî kerd. Yew embazê ma zî berpirsyarê gencan bi. Yew embaz zî berpirsyarê propaganda û rêxistinkerdişî bi. Yew embaz zî berpirsyarê gureyê leşkerî bi. Ma panc embazan, miyanê yew komîte de têkoşîn kerdêne. Heta xoverdayîşê Sêwrege têkoşînê ma wina bi. Verê cengê duştê Mihemed Celal Bucaxî de ma hadreyîya xoverdayîşî kerdêne.
Îlankerdişê ronayîşê PKKyî de zî ma pîya mendî. Tarîxê Partî de fina yewine koma ma çek girewt, çeka kalaşnîkof, G-1, Bruno, M-16. Çunke, cengê Hîlwanî de serkewtiş kewtibi dest. Eşîra Suleymanijan teslîm bîbî. Xeylê çekê pîlî kewtî ma dest. Bi nê îmkanan zî amadekarî seba cengê vera Bucaxan dest pêkerd. Vilaveka awan kerdişê PKKyî zî nê wextî de ma vila kerde. Saete yewê nêmroje de ma kewtî sûke mîyan. Ma çar panc komî mîyanê şarçeya Sêwrege de vila bîyî. Bi çeke, aşkera şîyayîşê ma mîyanê sûke çîyêko newe bi. Her kes ecêb mendibi. No çî mi pê çimê xo dî. Na çalakîya ma 3-4 saete dewam kerde. Sûka şarçeya Sêwrege bin destê ma de bî. Ma kewtî taxan mîyan, uca zî ma vilaveke vila kerde. Heta yewendesê şewe ma no girwe kerd. Dima ma pê hesîyayî ke dewêka Sêwrege de embazan çekerdo Bucaxan ser. Na çalakîya embazan de Mihemed Celal Bucax dirbetin bi û rema. Embaz Salîh Qandal şehîd bi. Çend embazî zî dirbetin bîbî. Êdî suke de xoverdayîş dest pêkerd. Şerê ma wina duştê Bucaxijan de dewam kerd.
Embaz Zekî zimistanê 1979-80 de bi şewe keno ke şoro keyeyê xo. Çeke zî ey ser o ya. Mîyanê tax û kuçeyan de zî leşkerê tirkan estê. Ê zî kewtîbî kuçeyan mîyan. Raştê kam bêrê wazenê bitepşê. Wexto ke embaz rastê leşkeranê tirkan yeno, leşkerî vanê ‘vinde!’. Embaz zî nêvindeno, remeno.

O dem bireyê Partî yê duştê ajan, muhbîr, axa û zulimkarî de, şerkerdiş estbi, labelê duştê dewlete hewna ceng dest pênêkerdibi. No zî taktîkê o wextî bi. Partî duştê dewlete cengkerdişî rê xo amade nêkerdibî. Heta dest ra bêro, ganî leşker embazan nêheso. Vera leşkeran fîşek eştiş ganî nêbo. Bi taktîkê qijî bo zî, Partî duştê dewlete şerkerdişî rê xo amade nêkerdebî. O hêz zî çin bi. Nê wextî de ma tim înan ra dûrî vindertêne. Ma tayê cayanê cîyayan ra û bi maşîneyan şîyayîşê xo domnayêne. Ma nêwaştêne ke mabeynê ma de pêrodayîş bêro kerdene.
Dişmenî çekerdêne taxan ser. Keye bi keye gêrayîş kerdêne. Her tim waştêne embazan bitepişo û desteser bikero. No pratîk zî ge-gane estbi.
Embaz Zekî zî şewê kewtbi kuçeyan mîyan. Dişmenî kuçeyan de serê kuçeyan tepiştbi. Embaz zî uca ra şono, keweno înan mîyan. Ê vanê “vinde!” Qayilê ke bitepişê. Embaz zî vazdano. Vazdano labelê dişmen ey dima qîr keno, çeke zî destê dişmenî de esta. Leşkerê tirkan fîşek çekenê. Embaz ra zî tebance esto. Hema ca de cewabê dişmenî dano. Pê çarêswerê xo, xo paweno. Êdî pêrodayîş virazyeno. Embaz beno dirbetin û keweno leşkeranê tirkan dest.
Westo ke vengê çeke yeno û veng keweno kuçeyî ser, heme banan ra şar yeno teber. Şar qayîl o ke embazî destê dişmenî ra bigîro, dima ra vînenê ke embaz dirbetin o. Embaz o wext de qîr keno, vano: ‘’Biciwîyo PKK!’’. Seba ke siloganan çekeno, leşkerê ke uca yê embazî peynîya panzêre ra girêdanê, erd ra kirişenê heta nêweşxaneya dewlete. Uca vînenê ke dirbeta xo giran a, ca de wedarenê Amed. Amed de embaz Zekî şehîd keweno. Tarîxê partî de, Zekî embazo yewin o ke netîceyê pêrodayîşê leşkeranê tirkan de şehîd kewto. Pêrodayîşî de silogan erzeno û bi eştişê siloganan zî şehîd keweno.
Ganî merdim tayê xususîyetê Şehîd Zekîyî ser o zî vindero. Biraştî embazêko bol jêhatî bi. Exlak û terbîyeyê Partî tam girewtbi. Eke fek wendişî ra nêverdayêne o do bibîyêne doktor. Hewcedarîya xo zî çîyan ra çin bî. Sey ma feqîr zî nêbi. Qandê azadîya şarî ey xo feda kerd. Gurekar nêbi, perîşan zî nêbi. Labelê keye û heme çî caverda. Bi heme çîyê xo ya ame kewt mîyanê Partîye. Qandê şarê xo, qandê welatê xo, qandê Partîya xo şer kerd. Biraştî heme embazan ci ra hes kerdêne. Weriştiş û roniştişê xo de, qiseykerdiş de, merdimî wina ewnîyayê ci ra û vatêne: “Şorişgêrîya nê embazî bol awanbîyaye ya”. Hem bi xebata xo hem bi fîdakarîya xo, terbîyeyê xo, bi heme çiyê xo, xo ma rê dabi qebulkerdene. Şarê Sêwrege ser o zî bol tesîr viraşt. Embaz nika zî verê çimanê mi de yo.
Ez verê heme şehîdan de bejna xo çewt kena. Ez rayîrê înan de rayîr ra şina û heta ewro ameya. Ma xoverdayîşî mîyan de, şerî mîyan de têkoşîn kerd. Oyo ke ez pay ra vinderna; şerê înan, sondwerdişê înan, siloganê înan, xoverdayîşê înan bi.

Saya têkoşînê bi hezaran şehîdan ma ameyî heta ewro. Serbestîya ke şarê ma girewta dest saya înan a. Ewro zî ma vînenê ke heme çar leteyê Kurdîstanî de têkoşîn hîra bîyo. Vengê şarê ma heme hetanê dinya de yeno goşdarîkerdene. Heme şaranê demokratan verê xo dayo Kurdistanî û bi sereberzî ya temaşeyê têkoşînê ma kenê. Heta şehîdê sereberzî estbê no têkoşîn zî do tim û tim dewam bikero.

*Vatox: Şehîd Adil Riha (Îrfan Guler)

Vîdyoyê nuşte.